Thema veiligheid dreigt nogal eens weg te zakken

Op woensdag 30 maart wordt de zesde editie van de Bewust Veilig-dag georganiseerd. “Een dag waarop we met z’n allen aandacht besteden aan bewust veilig en gezond werken”, schrijven de organisatoren op hun website. “Het geeft aan dat veiligheid een relevant thema is”, zegt Juni Daalmans, programmadirecteur Veiligheid KPE Groep en gastdocent Safety Management aan de universiteit van Antwerpen.

 

Wat is de link tussen een MRI-scan en veiligheid in de bouw?

Juni Daalmans maakt wel een kanttekening: “Eén keer per jaar een dag in het teken van veiligheid stellen, is niet voldoende. Veiligheid zou een integraal onderdeel van ons werk moeten zijn. Deze dag is nodig omdat het thema veiligheid nogal eens dreigt weg te zakken. Dat kan meerdere oorzaken hebben. Bijvoorbeeld het spel tussen veiligheid versus productie of de routine van werkzaamheden. Veiligheid kent al decennia twee belangrijke aspecten. De technische kant (machines en materieel) en de regelgeving. Sinds een jaar of tien is hier een derde aspect bijgekomen: het gedrag. Eigenlijk best bijzonder, want uit onderzoek van 90 jaar geleden bleek al dat dit de belangrijkste factor binnen veiligheid is.”

 

Veiligheidsindex

Daarom heeft Juni Daalmans de Veiligheidsindex ontwikkeld. “Dit is een mandje met data dat meer zegt dan het eindgetal van de Injury Frequency (IF).” De IF meet het aantal ongevallen met verzuim in een bepaalde periode, gedeeld door het aantal arbeidsuren. “Met deze IF kijk je terug en meet je dus eigenlijk de onveiligheid. De afwezigheid van incidenten wil nog niet zeggen dat het in de toekomst goed gaat. Bij veiligheid moet je ook vooruitkijken. Je wil namelijk voorspellen wat de kans op onveiligheid is en vervolgens maatregelen nemen. De IF is historisch ontstaan, is gemakkelijk te meten, maar meet dus eigenlijk niet wat we echt willen. Deze index is zo ingeburgerd en maatstaf geworden dat we gaandeweg ermee in de maag zijn komen te zitten”, vindt de programmadirecteur Veiligheid. “En de uitwerking ervan gaat verder dan alleen de bouw. Zo stellen banken de hoogte van de rente bij een overbruggingskrediet voor een groot bouwproject mede vast aan de hand van de IF.”

 

Menselijk brein

Maar hoe kan het dat zo’n belangrijke factor als gedrag pas relatief kort wordt meegenomen in de bepaling van veiligheid? “Gedrag heeft alles te maken met ons menselijk brein”, legt Juni Daalmans uit. “Sinds we de beschikking hebben over MRI-scanners, weten we veel meer over het menselijk brein en dus ook ons gedrag als het gaat om veiligheid. Behalve de technische kant en de regelgeving is het spel tussen leidinggevende en medewerker cruciaal. Continu grip houden op veiligheid staat synoniem aan goed management. Kijk vooruit, niet terug en geef het goede voorbeeld. Leidinggevenden zijn de belangrijkste beïnvloeders van veilig gedrag op de werkvloer. Medewerkers handelen zelfstandig en maken eigen keuzes. Deze keuzes worden sterk beïnvloed door het doen en laten van de leidinggevenden. Onveilig gedrag van medewerkers kun je dus niet los zien van het gedrag van de leidinggevende.”

 

Zijn leidinggevenden dan de veroorzakers van onveilige situaties? “Oh nee, dat hoor je mij niet zeggen. Ze hebben alleen vaak geen weet van de impact die gedrag heeft op veiligheid. Daarom is het zo belangrijk om leidinggevenden te trainen in deze cruciale rol. Het is een bewustmakingsproces”, besluit Juni Daalmans.

 

Wilt u meer weten over Brain Based Safety? Klik dan hier.


Het brein gebruiken om de bouw veiliger te maken

Artikel gepubliceerd in het magazine de ‘Aannemer‘, editie 7 op 5 november 2021.

Het brein gebruiken om de bouw veiliger te maken

Het brein als tool om de bouwplaats veiliger te maken. Het is een nieuwe benadering van opleidings-, trainings- en coaching instituut KPE voor de bouw- en vastgoedsector. Met de Brain Based Safety opleiding en training wil KPE bouwen aan veilig gedrag door het gebruikmaken van neuropsychologisch onderzoek en wetenschap.

‘De gevaren en risico’s zijn ten opzichte van vroeger sterk veranderd én vergroot’

— Juni Daalmans

ONVOLDOENDE RENDEMENT

De KPE Groep signaleert dat de bouw zich suf trainde op het verhogen van de fysieke veiligheid en het veiligheidsbewustzijn bij het personeel, maar directeur Ron Koenen moet erkennen dat het rendement voor de deelnemers te laag was. “Als cursisten terugkwamen voor een vervolgcursus, waren de kennis en vaardigheden vaak te ver weggezakt. De rek was er wel uit. We waren toe aan een nieuwe impuls en die hebben we na jarenlang zoeken gevonden in de Brain Based Safety benadering van Juni Daalmans.” Zijn naam is gevallen. Daalmans is programmadirecteur veiligheid bij de KPE Groep en tevens afgestudeerd psycholoog. Toen de neuropsychologie (de werking van ons brein en hoe dat ons gedrag  beïnvloedt) kwam opzetten, ging hij zich daar verder in verdiepen. Daalmans ontwikkelde de Brain Based Safety theorie en vertaalde die naar een integraal ontwikkelprogramma voor bouwbedrijven. “Veel sectoren, zoals de bouw, proberen veiligheidsgedrag van personeel te beïnvloeden door er consequenties aan te verbinden als je bijvoorbeeld die helm niet draagt op de bouwplaats. Maar dat beleid werkt maar een tijdje”, weet Daalmans. “Het verklaart namelijk nog niet waarom iemand die helm niet draagt. Logische en onlogische gedragingen komen voort uit het brein. Als we daar meer kennis over opdoen, krijgen we meer inzicht in ons gedrag en zijn we in staat om iemands onveilige gedrag daadwerkelijk te beïnvloeden.”

“Het gaat erom dat je de Brain Based Safety methode in de totale organisatie verankert.”

— Juni Daalmans en Ron Koenen

WAAROM GAAT BRAIN BASED SAFETY WEL DE VEILIGHEID OP DE BOUWPLAATS VERGROTEN EN HET AANTAL ONGELUKKEN VERMINDEREN?

Daalmans: “De gevaren en risico’s zijn ten opzichte van vroeger sterk veranderd én vergroot. Die nieuwe risicovolle situaties zijn niet in ons menselijk brein geprogrammeerd. Bouwplaats medewerkers hebben van nature geen alarmbellen voor de gevaren van deze tijd. Voorbeelden zijn zelfoverschatting of de weg van de minste weerstand kiezen. Deze medewerkers moeten die risico’s en gevaren onderkennen en daar iets van leren. De leidinggevende en de senior collega’s spelen hierin een belangrijke rol. Vanuit Brain Based Safety leggen we uit waarom mensen vanuit hun brein bepaalde handelingen doen en hoe we dat gedrag kunnen beïnvloeden.” Koenen vult zijn collega aan met een voorbeeld uit de praktijk: “Bouwplaatsmedewerkers nemen bij voorkeur de kortste weg vanuit hun werkplek naar de schaftkeet. Ondanks dat de weg bezaaid is met risico’s, bijvoorbeeld het oversteken van een spoor of drukke weg. Via de training laten we zien waarom het personeel die weg kiest en waarom men bereid is daarvoor risico’s te nemen. Vervolgens tonen we bijvoorbeeld een uitvoerder hoe hij preventief de bouwplaats zo veilig mogelijk kan inrichten.”

“Leidinggevenden hebben de meeste invloed op het gedrag van de bouwplaatsmedewerkers.”

— Juni Daalmans

HOE ZIET ZO’N OPLEIDING ERUIT?

Koenen: “Het is een combinatie van e-learning en face-to-face bijeenkomsten. In eerste instantie krijgen de deelnemers de opdracht om foto’s te maken van veilige en onveilige situaties op de bouwplaats. Tijdens de fysieke bijeenkomsten gaan we die situaties doornemen, gepaard met een stuk theorie over de neuropsychologie van het brein en hoe leidinggevenden het gedrag van personeel op een gewenste manier kunnen beïnvloeden. Juni Daalmans geeft de cursisten opdrachten mee die ze in hun eigen werkomgeving moeten uitvoeren. In een vervolgbijeenkomst evalueren we hoe de opdracht in de eigen werkomgeving is verlopen en wat de medewerkers hebben geleerd van de Brain Based Safety training.”

 

DE BRAIN BASED SAFETY TRAINING IS IN EERSTE INSTANTIE GERICHT OP LEIDINGGEVENDEN, BIJVOORBEELD DE UITVOERDER, DE KAM-MANAGER OF DE  VEILIGHEIDSDESKUDNIGE. WAAROM?

Daalmans: “Leidinggevenden hebben het meeste invloed op het gedrag van de bouwplaats medewerkers en vervullen wat dat betreft een voorbeeldfunctie. Idealiter geven we de cursus en training in eerste instantie aan de directie en vervolgens zijn het management, de leidinggevende op de werkvloer en als laatste de bouwplaats medewerker aan de beurt. Het gaat erom dat je de Brain Based Safety methode in de totale organisatie verankert. Bovendien is deze methode niet alleen bedoeld om de bouwplaats veiliger te maken, maar ook om er financieel van te profiteren doordat er minder schades optreden.”

 

HOEVEEL BEDRIJVEN ZIJN MET ZO’N BRAIN BASED SAFETY OPLEIDING BEZIG EN WAT ZIJN HUN ERVARINGEN?

Koenen: “Momenteel zijn vier organisaties ermee aan de gang. Dat zijn vooral de grote concerns, zoals TBI en VolkerWessels. Diverse leidinggevenden, zoals uitvoerders, leiden daar hun eigen medewerkers op via deze methodiek. Ze zijn erg enthousiast over de resultaten. De meeste deelnemers willen een stap maken op de Safety Culture Ladder. Dat is een bewustwordingsmethode waarbij je als organisatie gericht aan de gang gaat met het verbeteren van veiligheidsbewustzijn en gedrag.”

Neuropsychologie in vogelvlucht

Neuropsychologen bestuderen de werking van de hersenen op gedragsniveau. De bekendste hoogleraar op dit terrein, Erik Scherder, legt regelmatig op televisie uit hoe ons brein waarneemt, denkt, voelt, begrijpt, concentreert, plant, onthoudt, organiseert en handelt. Dit zijn de cognitieve functies. De neuropsychologie is als onderzoeksgebied rond 1960 ontstaan, maar is pas sinds de brede beschikbaarheid van de MRI rond 2000 doorgebroken. Dikwijls staan in het onderzoeksgebied hersenaandoeningen centraal, maar de werking van het brein kan dus ook benut worden om ongewenst gedrag te beïnvloeden in de werkomgeving.

Locatie
Bassin 120,

6211 AK Maastricht, NL

Contact
info@kpe.nl

+31 85 016 0478

Brain Based Safety wordt aangeboden door KPE Groep. Alle rechten voorbehouden.